Barnyard millet in Marathi
बाजरीला इंग्रजीमध्ये Barnyard Millet असे म्हणतात आणि ही बार्नयार्ड (Barnyard) बाजरी इतर बाजारपेठांपेक्षा अनेक बाबतीत वेगळी आहे. यालाच आपल्या मराठी भाषेत तांदूळ किंवा झांगोरा असे म्हणतात.
हे धान्य जगातील अनेक देशांमध्ये घेतले जाते, त्याच्या झाडाची लांबी 60 ते 130 सें.मी. असते.
भारतात हे धान्य बहुदा उपवासाच्या वेळी खाल्ले जाते. या बार्नयार्ड बाजरीचा वापर जास्त नवरात्री दरम्यान उपवास सोडण्यासाठी केला जातो, तसेच इतर भारतीय उपासासाठी याचा भरपूर प्रमाणात उपयोग केला जातो.
| हे वाचलंत का ? – * राजमाचे आरोग्यासाठी 10 फायदे * नाचणी खाण्यामुळे शरीराला काही नुकसान देखील.! |
या बाजरीमध्ये अनेक अद्भुत गुणधर्म आहेत, ज्यामुळे भारतात प्राचीन काळापासून याचा वापर केला जात आहे.
बार्नयार्ड मिलेट म्हणजे काय?
हे धान्य प्रथम 2000 (BC) बीसी मध्ये जपानमध्ये घेतले गेले होते, म्हणून बर्नयार्ड बाजरीचे मूळ जपानमधून आले आहे, असे कागदोपत्री उल्लेख आढकतात. तसेच त्याचे दुसरे नाव जपानी बार्नयार्ड मिलेट (Japanese Barnyard Millet) किंवा जपानी बाजरी (Japanese Millet) असे आहे.
या धान्याचे शास्त्रीय नाव Echinochloa esculenta असून ते गवताच्या प्रजातीचे आहे. भारत, जपान, चीन आणि कोरिया या देशांमध्येच त्याची लागवड केली जाते. जपानमध्ये हा भातासारखा शिजवला जातो आणि भाताचा दुसरा प्रकार मानला जातो.
जगातील अनेक देशांमध्ये बार्नयार्ड पीक घेतले जाते. बार्नयार्ड बाजरी चवीला गोड असते. बार्नयार्ड च्या बिया चमकदार आणि राखाडी रंगाच्या असतात. बार्नयार्ड हे आकाराने साबुदाणापेक्षा थोड्या लहान असतात.
बार्नयार्ड पीक तयार होण्यासाठी 60 ते 90 ददिवसाचा कालावधी लागतो. बार्नयार्ड या पिकाची, लागवडीसाठी फारच कमी पाणी लागते. तसेच त्याचे पीक सर्व प्रकारच्या जमिनीवर सहज घेता येते.
इतर भाषांमध्ये बाजरी (बार्नयार्ड मिलेटची) नावे
- मराठी – बाजरी, तांदूळ किंवा झांगोरा (Bajari)
- हिंदी – सावा चावल/संवत के चावल (Sava Chawal)
- इंग्रजी – बार्नयार्ड मिलेट (Barnyard Millet)
- तामिळ – कुथिरैवली (Kuthiraivali)
- तेलगू – उदलू,कोडिसमा (Udalu, Kodisama)
- कन्नड – ओडलू (Oodalu)
- पंजाबी – स्वांक (Swank)
- मल्याळम – कवादापुल्लू (Kavadapullu)
- बंगाली – श्यामा (Shyama)
- ओरिया – खीरा (Khira)
बार्नयार्ड मिलेट मध्ये पोषक घटक
| पोषक घटक | 100 ग्राम (प्रती) |
| कॅलरीज | 342 |
| कार्बोहायड्रेट | 64 ग्रॅम |
| डाइटरी फाइबर | 12.6 ग्रॅम |
| क्रूड फायबर | 8.4 ग्रॅम |
| सॉल्युबल फाइबर | 4.2 ग्रॅम |
| प्रथिने | 11.2 ग्रॅम |
| लोह | 16-18 मिग्रॅ |
| कॅल्शियम | 22 मिग्रॅ |
| चरबी | 3.6 ग्रॅम |
| व्हिटॅमिन बी 1 | 0.33 मिलीग्राम |
| व्हिटॅमिन बी 2 | 0.10 मिग्रॅ |
| व्हिटॅमिन बी | 3 4.2 मिग्रॅ |
| ग्लायसेमिक इंडेक्स | 50 |
| ग्लायसेमिक लोड | 32.5 |
वर दिलेल्या टेबलमध्ये आपण पाहतो की, इतर धान्यांच्या तुलनेत त्यात लोहाचे प्रमाण खूप जास्त असते. त्यात फायटेट 3.30 mg/100 gm आहे.
जे की इतर तृणधान्यांच्या तुलनेत खूपच कमी आहे. या कारणास्तव, त्यात उपस्थित लोहाचे शोषण शरीराद्वारे चांगले केले जाते.
त्यात नाचणीपेक्षा पॉलिफेनॉल आणि कॅरोटीनॉइड्सचे प्रमाण दुप्पट आहे. त्यामध्ये त्यामध्ये असलेल्या अल्कलॉइड्स, स्टिरॉइड्स, ग्लायकोसाइड्स, टॅनिन, फिनॉल आणि फ्लेव्होनॉइड्समुळे ते औषधी गुणधर्म देखील दर्शवते.
हे अँटीऑक्सिडंट्स, अँटीकार्सिनोजेनिक, अँटी-इंफ्लेमेटरी, अँटीडायबेटिक, अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म देखील संपूर्ण आहे.
बार्नयार्ड बाजरीचे फायदे
आपण वर माहिती बघितलेली आहेच. की बाजरी मध्ये कोण कोणते पोषक घटक आहेत आणि ते उपवासातही का खाऊ शकतो आणि ते आपल्या शरीरात काय महत्त्वाची भूमिका बजावते. तरी आपण थोडक्यात बघूया..!
बाजरीची चव ही गोड असते आणि त्याचा रंग पूर्णपणे पांढरा नसतो, त्याचा आकार साबुदाणापेक्षा थोडा लहान असतो.
त्यामध्ये लोह, कॅल्शियम, फॉस्फरस, मॅग्नेशियम, फॉलिक ऍसिड, जस्त, प्रथिने, फायबर, कार्बोहायड्रेट आणि जीवनसत्त्वे B1, B2, B3 भरपूर प्रमाणात आढळतात. या वैशिष्ट्यासाठी लोक उपवासाच्या वेळी ते घेतात. जेणेकरून शरीरातील कमकुवतपणा लगेच दूर करता येईल.
आता बघूया त्यापासून होणारे शरीरास फायदे
1) गर्भधारणेदरम्यान फायदेशीर
यामध्ये लोह मुबलक प्रमाणात आढळते, गर्भधारणेदरम्यान महिलांच्या आत रक्ताची कमतरता असल्यास, ते चांगले अन्न मानले जाते. रक्ताची कमतरता भरून काढण्यासाठी गर्भपात केल्यावर शरीर खूप कमकुवत होते, तेव्हा स्त्रिया त्याचे सेवन करू शकतात आणि पोटात जन्मलेल्या बाळालाही रक्ताची कमतरता होत नाही.
2) थकवा/अशक्तपणावर मात करतो
ज्यांना सतत थकवा, अशक्तपणा, झोप न लागणे अशी समस्या असते, तसेच ज्यांना एकाच जागी बसून बराच वेळ काम करावे लागते आणि त्यांच्या ऊर्जा नसते अशा लोकांसाठी हे धान्य खूप फायदेशीर आहे. त्यांच्यासाठी आपल्या जेवणात एक आदर्श अन्न म्हणून ते तुम्ही घेऊ शकता.
3) यकृतासाठी फायदेशीर
हे यकृत, किडनीसाठीही जबरदस्त औषध म्हणून काम करते. यासोबतच पित्ताशय आणि यकृत स्वच्छ करणे हे त्याचे महत्त्वाचे काम आहे, त्यात साचलेली सर्व घाण विष्ठेद्वारे शरीराबाहेर फेकली जाते आणि त्यामुळे फॅटी लिव्हर, कावीळ, यकृताचा संसर्ग, हिपॅटायटीस ए, बी, सी या सर्व रोगांपासून संरक्षण मिळते.
4) इतर रोगांपासून मुक्तता
या धान्याचे इतरही अनेक फायदे आहेत, जसे की किडनी स्वच्छ करणे, किडनी स्टोनपासून संरक्षण करणे, कॅन्सर सारख्या घातक आजारापासून बचाव करण्यास मदत करणे.
तसेच याच्या सेवनाने तुम्ही तुमचे वजनही कमी करू शकता. यामध्ये अनेक पोषक घटक असतात. जे शारीरिक कमतरता रोखण्यास मदत करतात.
निष्कर्ष
आशा आहे की या लेखाच्या माध्यमातून तुम्हाला बाजरी बद्दलचे फायदे चांगलेच कळले असतील. जर तुम्हाला ही माहिती आवडली असेल, तर तुमचा अभिप्राय Comment Box मध्ये आम्हाला नक्की कळवा. धन्यवाद..!
- सागर राऊत
