आपल्या देशातील 53% वीज हि कोळशापासून तयार केली जाते आणि ती देखील 2040-2050 पर्यंत संपेल असा अंदाज आहे. भारतातील 72% पेक्षा जास्त लोकसंख्या हि खेड्यामधील आहे आणि यापैकी निम्मी खेडी ही विजेशिवाय आपले जीवन जगत आहेत.
सध्या भारत अशा स्थितीत आला आहे की, आता आपण उर्जेचे जास्तीत जास्त उत्पादन, उर्जेचे संवर्धन, त्याचे नूतनीकरण आणि संरक्षण या क्षेत्रात पावले उचलली पाहिजेत. ही मागणी पूर्ण करण्यासाठी सौरऊर्जेचा वापर हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. चला तर मग सौर उर्जे बद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.!
Solar Energy Information in Marathi
सौर ऊर्जा म्हणजे काय?
सरासरी बघितले तर, आपल्या देशाला सूर्य सुमारे 300 दिवस प्रकाश देतो, ज्यामध्ये भरपूर प्रमाणात ऊर्जा असते. सूर्यापासून येणारी ऊर्जा हि सिलिकॉन सेलने बनवलेल्या यंत्रावर एकत्रित करून सूर्यप्रकाशाचे विजेमध्ये रूपांतर केले जाते, त्याच ऊर्जेला सौर ऊर्जा (Solar Energy) असे म्हणतात.
सौर ऊर्जेचा वापर अनेक प्रकारे केला जातो – जसे की सौर पॅनेल च्या माध्यमाने वीज निर्माण करणे, सौर वॉटर हिटरमधून पाणी गरम करणे, किव्हा सौर कुकरमधून अन्न शिजवणे, इ.
सोलर सिस्टम म्हणजे काय?
Image Source – solarreviews.com
सोलर सिस्टम ही एक अशी सिस्टम आहे, जी सूर्याच्या किरणांमधून ऊर्जा शोषून घेते आणि तिचे विद्युत उर्जेमध्ये रूपांतर करते. हे सोलर पॅनल, सोलर इन्व्हर्टर आणि सोलर स्टँडचा एक संच आहे.
बॅलन्सिंग ऑफ सिस्टम (BOS) साठी यातील प्रत्येक घटक आवश्यक आहे. आजच्या काळात, लोक त्यांच्या गरजेनुसार 1 kW पासून मायक्रोग्रिड स्तरापर्यंत (1kW, 2kW, 3kW, 5kW, 10kW, 15kW, 25kW, 35kW, 50kW, 100kW) सोलर सिस्टीम बसवतात.
सौरऊर्जा वापरण्याचे फायदे (Benefits of Solar Energy)
आपल्या सर्वांना माहिती असेलच कि, सौर ऊर्जा हि आपल्या पर्यावरणासाठी खूप चांगली आहे, तसेच आपल्याला सोलर एनर्जी ची खूप फायदे आहेत, हे माहिती असून देखील बरेचसे लोक सोलर सिस्टिम लावण्यास कचरतात.
एका सर्वेक्षणात असे आढळून आले आहे, की 46% अमेरिकन लोक त्यांच्या घरात सोलर पावर एनर्जी चा वापर करतात, मग आपला देश यामध्ये मागे कसा राहील. चला तर मग आपण या पोस्टद्वारे सोलर पावर एनर्जी बसवण्याचे काय काय फायदे आहेत ते बघूया.!
सौर ऊर्जा फायदे मराठी
1) कमी वीज बिल
जर आपण भारतातील वीज बिलाबद्दल बोललो, तर घरगुती कनेक्शनसाठी (Domestic Connection) सरासरी 8 ते 10 रुपये प्रति युनिट आणि व्यावसायिक कनेक्शनसाठी (Commercial Connection) 12 ते 15 रुपये प्रति युनिट आहे. जर आपण सौर ऊर्जेबद्दल बोललो, तर 3 ते 5 रुपये प्रति युनिट इतके दर आहे. (दर बदलत राहतात)
पण जर आपण रुफ टॉप सोलर लावले असेल, तर दिवसा आपले घरगुती उपकरण त्या सोलर पॅनलमधून निर्माण होणारी वीज वापरेल, म्हणजेच आपल्याला वीज विभागाला कोणतेही बिल भरावे लागणार नाही.
यासोबतच, जर आपण ती वीज वापरत नसाल, तर ती वीज ग्रीडमध्ये जाईल, जी नेट मीटरिंगच्या (Net Metering) मदतीने आपल्या मुख्य बिलात एकत्र केली जाते आणि त्यामुळे वीज बिलही कमी होते.
सौरऊर्जेला चालना देण्यासाठी सरकारकडून अनेक योजना येत राहतात, ज्या अंतर्गत सरकार सौर पॅनेल बसवण्यासाठी सबसिडी देते.
उदाहरणार्थ, रूफ टॉप सोलार बसवण्यासाठी सरकारकडून रूफ टॉप सोलर योजनेंतर्गत 40% पर्यंत सबसिडी दिली जात आहे, याशिवाय सरकारने कुसुम योजने अंतर्गत 90% सबसिडी देखील दिली आहे.
2) घराची किमत वाढते.
एका सर्वे मध्ये असे आढळून आले आहे की, ज्या घरावर सोलर पॅनल बसवले जातात. त्याची किंमत दीड पटीने वाढते. रुफ टॉप सोलर बसवलेले घर खरेदी करण्यासाठी बँक सहजतेने होम लोन देते असे दिसून येते. या सोबतच घराच्या मालकाला बँकेकडून कोणत्याही प्रकारचे कर्ज घेण्यास कोणतीही अडचण येत नाही.
3) सौर ऊर्जा प्रदूषण मुक्त
वीज किंवा उर्जेच्या इतर स्त्रोतांच्या निर्मिती दरम्यान, काही ना काही प्रमाणात किंवा इतर प्रदूषण होते आणि या प्रदूषणामुळे पर्यावरणाची हानी होते. दुसरीकडे, बघितले तर सौरऊर्जेच्या निर्मितीमध्ये कुठल्याच प्रकारचे प्रदूषण होत नाही. त्यामुळे तुम्ही एक प्रकारे पर्यावरणाला मदतच करत आहात.!
4) झिरो मेन्टेनन्स (No Maintenance)
सौर उर्जा सिस्टम ला जास्त देखभालीची आवश्यकता नसते. फक्त वर्षातून दोनदा साफसफाई करणे आवश्यक आहे, त्याकरिता तुम्ही सोलर पॅनल वर पाणी मारून स्वच्छ करू शकता.
शक्यतो होत असल्यास, हे साफसफाई नेहमी तज्ञांकडून केली पाहिजे, ज्यांना हे काम चांगले माहित आहे. म्हणजे सुरुवातीच्या खर्चाव्यतिरिक्त फारच कमी देखभाल सोलर सिस्टिम ला लागत.
5) न संपणारा ऊर्जेचा स्रोत
सौरऊर्जा हा खरेतर अक्षय ऊर्जेचा स्रोत आहे. हे जगाच्या प्रत्येक कोपऱ्यात वापरले जाऊ शकते, याचा अर्थ ते नेहमीच उपलब्ध असते. उर्जेच्या इतर स्त्रोतांच्या विपरीत, सौर ऊर्जा हा उर्जेचा अक्षय स्रोत आहे. म्हणजेच न संपणारा स्रोत.
सोलर पॅनेल चा वापर
- अंतराळात पाठवल्या जाणाऱ्या सॅटलाइट मधील इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांना सौर पॅनेल वापरून वीज पुरवली जाते.
- रस्त्यांवर आणि शहरांमध्ये लावलेले स्ट्रीट लाईट दिवसा सूर्यकिरणांनी चार्ज होतात आणि रात्री चालू करून प्रकाश देतात.
- सौर ऊर्जेद्वारे स्वयंपाक करण्यासाठी सौर पॅनेलचा वापर केला जातो.
- आपल्या घराच्या छतावर सोलर पॅनल बसवून, आपण सहज वीज तयार करून वापरू शकतो.
- काही इलेक्ट्रॉनिक गॅझेट्स आणि घड्याळांमध्ये बॅटरी चार्ज करण्यासाठी सौर पॅनेलचा वापर केला जातो.
सौर पॅनेलचे प्रकार
सोलर पॅनेलचे तीन प्रकार आहेत. मोनोक्रिस्टलाइन सोलर पॅनेल (Monocrystalline), पॉलीक्रिस्टलाइन सोलर पॅनेल (Polycrystalline) आणि थिन-फिल्म सोलर पॅनेल (Thin-Film). या तिन्ही पॅनल बनवण्याची पद्धत वेग वेगळी आहे आणि ते दिसण्यातही एकमेकांपेक्षा वेगळे आहेत. चला तर सविस्तर त्यांच्याबद्दल जाणून घेऊया.
1) मोनोक्रिस्टलाइन सौर पॅनेल –
मोनोक्रिस्टलाइन सौर पॅनेल सर्वात जुने आणि सर्वात विकसित सौर पॅनेल आहे. ते तयार करण्यासाठी सुमारे 40 मोनोक्रिस्टलाइन सोलर सेल्स वापरल्या जातात.
हे सोलर सेल्स शुद्ध सिलिकॉनपासून बनलेले असतात. ते बनवण्याच्या प्रक्रियेला झोक्राल्स्की पद्धत (czochralski method) असे म्हणतात. ज्यामध्ये वितळलेल्या सिलिकॉनने भरलेल्या टबमध्ये सीड क्रिस्टल ठेवले जाते. यानंतर क्रिस्टल हळूहळू टबमधून बाहेर काढले जाते, ज्यामुळे एक घन क्रिस्टल (Solid Crystal) तयार होतो. याला पिंड (ingot) असे म्हणतात.
आता हे पिंड पातळ सिलिकॉन वेफर्समध्ये कापले जाते. या वेफर्सपासून एक सेल बनवला जातो आणि अनेक सेल एकमेकांना जोडून सोलर पॅनल तयार केले जाते.
मोनोक्रिस्टलाइन सोलर सेल दिसायला काळ्या रंगाचे असतात. कारण यामध्ये सूर्याची किरणे थेट शुद्ध सिलिकॉनशी कनेक्ट होतात. त्याची बॅक शीट्स आणि फ्रेम्स अनेक रंगांमध्ये उपलब्ध आहेत. मोनोक्रिस्टलाइन सोलर सेल दिसायला कोपरे नसलेला चौरस असतात, म्हणूनच सौर पॅनेलमधील सेल्समध्ये थोडे अंतर असते.
2) पॉलीक्रिस्टलाइन सोलर पॅनेल –
पॉलीक्रिस्टलाइन सोलर पॅनेल हा एक डेवलप केलेला प्रकार आहे, परंतु तो खूप वेगाने लोकप्रिय होत आहे. तसेच हे इतर सौर पॅनेलपेक्षा चांगले काम करतो.
मोनोक्रिस्टलाइन सोलर सेल प्रमाणे, पॉलीक्रिस्टलाइन सौर पॅनेल देखील सिलिकॉनचे बनलेले असतात, परंतु पॉलीक्रिस्टलाइन हे एकत्र वितळलेल्या सिलिकॉन क्रिस्टल्सच्या तुकड्यांपासून तयार केले जातात.
पॉलीक्रिस्टलाइन तयार करण्यासाठी, सीड क्रिस्टल वितळलेल्या सिलिकॉनच्या टबमध्ये ठेवले जाते. ते हळूहळू बाहेर काढण्याऐवजी, क्रिस्टलचे तुकडे केले जातात आणि थंड होऊ दिले जातात. क्रिस्टल त्याच्या साच्यात थंड झाल्यावर, सिलिकॉनचा तुकडा नंतर पातळ पॉलीक्रिस्टलाइन सोलर वेफरमध्ये कापला जातो. आता हे वेफर्स जोडून पॉलीक्रिस्टलाइन पॅनेल तयार केले जाते.
पॉलीक्रिस्टलाइन सेल निळ्या रंगाचे असतात. शुद्ध सिलिकॉनच्या तुकड्यांपेक्षा सूर्यप्रकाश सिलिकॉनच्या तुकड्यांमधून वेगळ्या प्रकारे परावर्तित होतो. पॉलीक्रिस्टलाइन सेलचा आकार चौरस असतो, त्यामुळे पॅनेल सेल्स मध्ये कोपऱ्यांत कोणतेही अंतर नसते.
3) थिन-फिल्म सोलर पॅनेल –
थिन-फिल्म सोलर पॅनल हे उद्योगात पूर्णपणे नवीन डेव्हलपमेंट आहे. त्याचे सर्वात वेगळे वैशिष्ट्य म्हणजे ते नेहमी सिलिकॉनचे बनलेले नसते.
हे कॅडमियम, टेल्युराइड (CdTe), अमोर्फोस सिलिकॉन (a-Si) आणि कॉपर ईण्डीयुम गैलियम सोलेनाइड (CiGS) यांसारख्या विविध मटेरियल पासून बनवले जाऊ शकते.
या प्रकारातील सौर सेल्स तयार करण्यासाठी, मुख्य मटेरियल ला कंडक्टिव्ह मटेरियलच्या पातळ शीटमध्ये ठेवली जाते, जी प्रोटेक्शन साठी काचेच्या थराने झाकलेली असते. सिलिकॉनचा वापर a-Si सोलर पॅनेलमध्ये केला जातो, परंतु ते non-crystalline सिलिकॉन नसलेले सिलिकॉन वापरतात आणि ते काचेने झाकलेले असतात.
हे वाचलंत का ? –
0 Comments