बीपी वाढल्यावर काय करावे |blood pressure marathi
रक्तदाब म्हणजे काय?
ब्लड प्रेशर म्हणजे काय? (Blood pressure)
रक्तदाब म्हणजे रक्तवाहिन्यांमधील रक्ताचा दबाव असतो. हे प्रामुख्याने हृदयाच्या स्नायूंच्या आकुंचनातून (contraction) तयार होते. त्याचे मोजमाप दोन आकड्यांनी नोंदवले आहे. पहिला सिस्टोलिक दबाव (systolic pressure) हृदयाच्या आकुंचनानंतर मोजले जाते आणि ते सर्वात जास्त असते.
दुसरा डायस्टोलिक दबाव (diastolic pressure) हृदयाच्या संकुचित होण्यापूर्वी आणि सर्वात कमी मोजला जातो. ब्लड प्रेशर मोजण्यासाठी कफचा (cuff) वापर केला जातो. रक्तदाब वाढीस “उच्च रक्तदाब” म्हणतात.
| हे वाचलंत का? – * ब्लड कॅन्सर बद्दल संपूर्ण माहिती आणि उपचार * हार्ट अटॅक कशामुळे येतो? |
उच्च रक्तदाब (High blood pressure in marathi)
उच्च रक्तदाब बद्दल सोप्या भाषेत सांगायचे झाल्यास शरीरातील सामान्य दाबापेक्षा रक्त दाब वाढणे होय. तुम्हाला प्रश्न पडलेला असेलच कि, साधारण रक्तदाब किती असावा..? तर सामान्य रक्तदाब संख्या 120/80 mmHg. पेक्षा कमी असतो.
आपल्या ब्लड प्रेशरची पातळी जितकी जास्त असेल तितकेच इतर आरोग्याच्या समस्यांसाठी जसे की हृदयरोग, हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोकचा धोका जास्त असतो.
रक्तदाब किती असावा
सामान्य:- 80 पेक्षा कमी 120 (120/80)
एलिव्हेटेड:- 120-129 / 80 पेक्षा कमी
स्टेज 1 उच्च रक्तदाब:- 130-139 / 80-89
स्टेज 2 उच्च रक्तदाब:- 140 आणि वरील / 90 आणि वरील
उच्च रक्तदाब संकट:- 120 पेक्षा जास्त 180 / जास्त
उच्च रक्तदाब यालाच हायपरटेन्शनचे (hypertension) असे म्हणतात. हायपरटेन्शनचे (hypertension) दोन प्रकार आहेत. प्रत्येक प्रकाराचे वेगळे कारण असते.
प्राथमिक उच्च रक्तदाब (Primary hypertension)
प्राथमिक उच्च रक्तदाबला देखील आवश्यक उच्च रक्तदाब म्हणतात. या प्रकारचे उच्च रक्तदाब योग्य कारणाशिवाय कालांतराने विकसित होते. बहुतेक लोकांमध्ये अशा प्रकारचे उच्च रक्तदाब असते.
कोणत्या यंत्रणेमुळे रक्तदाब वाढतो हे संशोधक अद्याप अस्पष्ट आहेत.
या मध्ये…..
- जीन्स:- काही लोकांना अनुवांशिकदृष्ट्या उच्च रक्तदाब होण्याची शक्यता असते. हे आपल्या पालकांकडून वारसा मिळालेल्या जनुक उत्परिवर्तन किंवा अनुवांशिक विकृतींद्वारे असू शकते.
- शारीरिक बदल:- जर आपल्या शरीरात काहीतरी बदलले, तर आपल्या शरीरात समस्या येऊ शकता. उच्च रक्तदाब ही त्यापैकी एक समस्या असू शकते. उदाहरणार्थ, असा विचार केला जातो की, वृद्धत्वामुळे आपल्या मूत्रपिंडाच्या कार्यामध्ये होणारे बदल शरीरातील क्षार आणि द्रवपदार्थाचे नैसर्गिक संतुलन बिघडू शकतात. या बदलामुळे आपल्या शरीरावर रक्तदाब वाढू शकतो.
- पर्यावरण:- कालांतराने, शारीरिक हालचालींचा अभाव आणि खराब आहार तसेच जीवनशैली निवडीमुळे वजन समस्या उद्भवू शकतात. जास्त वजन किंवा लठ्ठपणामुळे उच्च रक्तदाब होण्याचा धोका वाढू शकतो.
दुय्यम उच्च रक्तदाब (Secondary hypertension)
प्राथमिक उच्च रक्तदाबापेक्षा दुय्यम उच्च रक्तदाब लवकर होतो आणि अधिक तीव्र होऊ शकतो. अशा अनेक परिस्थितींमध्ये दुय्यम उच्च रक्तदाब होऊ शकते जसे कि,
- मूत्रपिंडाचा आजार असल्यास
- झोप होत नसल्यास
- मद्यपान जास्त प्रमाणात केल्यास
- जन्मजात हृदय दोष असल्यास
- थायरॉईडसह समस्या असल्यास
- औषधांचा दुष्परिणाम झाल्यास
- बेकायदेशीर औषधांचा वापर केल्यास
- अधिवृक्क ग्रंथी समस्या असल्यास
उच्च रक्तदाब लक्षणे कोणती आहेत? (high bp symptoms in marathi)
उच्च रक्तदाब ही सामान्यत: मूक स्थिती (silent condition) असते. बर् याच लोकांना कोणतीही लक्षणे जाणवणार नाहीत. ही लक्षणे स्पष्ट होण्यास पुरेशी तीव्र पातळीपर्यंत पोहोचण्यासाठी अनेक वर्षे किंवा दशकांचा कालावधी लागू शकतो.
तीव्र उच्च रक्तदाब लक्षणे
- डोकेदुखी
- श्वास लागणे
- नाकपुडीतुन रक्त वाहने
- चक्कर येणे
- छातीत दुखणे
- मूत्र मध्ये रक्त येणे
- दृष्टिदोष
उच्च रक्तदाबाची नेमकी कारणे माहित नाहीत, परंतु काही खालील दिलेले कारणे असू शकतात.
- धूम्रपान करणे
- जास्त वजन किंवा लठ्ठपणा असणे
- शारीरिक हालचालींचा अभाव
- आहारात खूप मीठ वापरणे
- जास्त प्रमाणात मद्यपान करणे
- मानसिक तान वाढणे
- वाढते वय
- उच्च रक्तदाब कौटुंबिक इतिहास असणे
- तीव्र मूत्रपिंडाचा आजार असणे
- एड्रेनल आणि थायरॉईड विकार असणे
- अनुवांशिक आजार
रक्तदाब कमी करण्याचे उपाय
निरोगी जीवनशैली बदल उच्च रक्तदाब कारणीभूत घटकांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करतात. येथे काही सर्वात सामान्य घरगुती उपचार आहेत.
निरोगी आहार घेणे.
उच्च रक्तदाब कमी करण्यासाठी निरोगी आहार घेणे आवश्यक आहे. नियंत्रणाखाली असलेले हायपरटेन्शन व्यवस्थापित करण्यासाठी आणि गुंतागुंत होण्याचा धोका कमी करण्यासाठी देखील हे महत्वाचे आहे. या गुंतागुंतांमध्ये हृदयरोग, स्ट्रोक आणि हृदयविकाराचा झटका यांचा समावेश आहे.
निरोगी आहारामध्ये समाविष्ट असलेले पदार्थ जसे कि,
- फळे
- भाज्या
- धान्य
- माशासारखे पातळ प्रथिने
शारीरिक व्यायाम करणे.
निरोगी वजनापर्यंत पोहोचणे अधिक शारीरिकदृष्ट्या सक्रिय असणे आवश्यक आहे. व्यायामामुळे तणाव कमी होण्यास मदत होते, नैसर्गिकरित्या रक्तदाब कमी होतो आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी प्रणाली मजबूत होते.
प्रत्येक आठवड्यात 150 मिनिटांची मध्यम व्यायाम करण्याचे लक्ष्य ठेवा. (आठवड्यातून सुमारे 30 मिनिटे पाच वेळा)
निरोगी वजनापर्यंत पोहोचणे.
जर आपले वजन जास्त किंवा लठ्ठपणा असेल तर हृदय-निरोगी आहाराद्वारे वजन कमी करणे आणि शारीरिक व्यायाम वाढविणे गरजेचे आहे यामुळे रक्तदाब कमी होण्यास मदत होते.
ताण कमी करणे.
व्यायाम हा तणाव व्यवस्थापित करण्याचा एक चांगला मार्ग आहे. इतर व्यायाम देखील उपयुक्त ठरू शकतात. जसे कि,
- ध्यान करणे
- खोल श्वास
- मालिश घेणे
- स्नायूला विश्रांती देणे
- योगा करणे
ही सर्व तणाव कमी करणारी व्यायाम आहेत. पुरेशी झोप येणे देखील तणाव पातळी कमी करण्यास मदत करते.
स्वच्छ जीवनशैली स्वीकारणे.
आपण धूम्रपान करत असल्यास, सर्वात आधी ते सोडण्याचा प्रयत्न करा. तंबाखूच्या धूम्रपानातील रसायने शरीराच्या ऊतींचे नुकसान करतात आणि रक्तवाहिन्यांच्या भिंती कठोर करतात.
मद्यपान करण्याचे प्रमाण कमी करण्यास किंवा पूर्णपणे थांबण्यास मदत घ्या. अल्कोहोल रक्तदाब वाढवू शकतो.
रक्तदाब कसा मोजतात?
उच्च रक्तदाब असल्यास डॉक्टर घेतात त्या चाचण्या खालील प्रमाणे आहेत.
- मूत्र चाचणी
- कोलेस्ट्रॉल तपासणी आणि इतर रक्त चाचण्या
- इलेक्ट्रोकार्डिओग्राम (ईकेजी, ज्यास कधीकधी ईसीजी म्हणून संबोधले जाते)
- आपल्या हृदय किंवा मूत्रपिंडाचा अल्ट्रासाऊंड
या चाचण्यांमुळे आपल्या डॉक्टरांना आपल्या एलिव्हेटेड रक्तदाबमुळे उद्भवणारी कोणतीही दुय्यम समस्या ओळखण्यास मदत होऊ शकते. उच्च रक्तदाब आपल्या अवयवांवर होणारे परिणाम देखील ते पाहू शकतात.
यावेळी, आपला डॉक्टर आपल्या उच्च रक्तदाबवर उपचार करण्यास सुरवात करू शकेल. लवकर उपचार केल्यास आपले कायमचे नुकसान होण्याचा धोका कमी होऊ शकतो.
सुरुवातीला सांगितल्या प्रमाणे दोन संख्या वापरून रक्तदाब मोजला जातो.
1) सिस्टोलिक ब्लड प्रेशर नावाची पहिली संख्या जेव्हा आपल्या हृदयाला धडधडते, तेव्हा आपल्या रक्तवाहिन्यांमधील दाब मोजते.
2) डायस्टोलिक ब्लड प्रेशर नावाची दुसरी संख्या जेव्हा आपले हृदय बीट्स दरम्यान असते, तेव्हा आपल्या धमन्यांमधील दाब मोजते.
- सागर राऊत
( महत्वाची सूचना – हे आर्टिकल तुम्हाला रक्तदाब म्हणजे काय बद्दल माहिती देणे असल्याकारणाने हृदया संबधीत आजारासाठी आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घेणे महत्वाचा आहे. इंटरनेट वर अश्या प्रकारचे बरेच आर्टिकल तुम्हाला वाचायला मिळतील, परंतु कुठल्याही आर्टिकल पेक्ष्या डॉक्टरांचा सल्ला हा खूप महत्वाचा असतो. माहिती लेक टीम सुद्धा तुम्हाला डॉक्टरांचाच अभिप्राय घ्यावा असे सुचवेल.
🔴 माहिती लेक (MahitiLake) वरील आर्टिकल कॉपी-पेस्ट करून स्वतःच्या वेबसाईटवर टाकण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन केल्याचे आढळल्यास कायदेशीर कॉपीराईट (DMCA) कायद्यानुसार कारवाई करण्यात येईल.
हे वाचलंत का? –
