बिलीरुबिन म्हणजे काय?
बिलीरुबिन हा पिवळ्या रंगाचा पदार्थ आहे. जो यकृतामध्ये असलेल्या पित्त द्रवामध्ये आढळतो. ज्याला पित्त असे म्हणतात.
जो लाल रक्तपेशींच्या विघटनाने तयार होतो. हा पिवळसर पदार्थ यकृताद्वारे पचन प्रक्रियेदरम्यान शरीरातून बाहेर टाकला जातो. जर एखाद्या व्यक्तीच्या शरीरात बिलीरुबिनचे प्रमाण वाढले, असेल तर त्यामुळे त्याला यकृताशी संबंधित आजार होऊ शकतो.
Bilirubin Meaning in Marathi
बिलीरुबिन का वाढतो?
बिलीरुबिनची पातळी अनेक कारणांमुळे वाढू शकते. विशेषतः यकृत आणि पित्त नलिकाशी संबंधित रोगांमध्ये, बिलीरुबिनची उच्च पातळी दिसून येते. बिलीरुबिन वाढण्याची काही मुख्य कारणे खालीलप्रमाणे दिलेली आहे चला तर बघूया..!
| हे वाचलंत का ? – * जेव्हा हवेचा बबल नसानं मध्ये प्रवेश करतो, तेव्हा काय घडत? * जास्त वेळ बाटलीत ठेवलेले पाणी खराब होते का, जाणून घ्या! |
यकृत संबंधित कारणे
यकृताच्या आजारामुळे पित्त निर्मिती आणि प्रवाहात व्यत्यय येऊ शकतो, ज्यामुळे शरीरात पित्ताचे प्रमाण वाढू शकते. यकृत रोगाची काही सामान्य कारणे ज्यामुळे पित्त पातळी वाढू शकते:
- हिपॅटायटीस:- विषाणूजन्य संसर्गामुळे यकृतावर सुजाण येते.
- सिरोसिस:- हे दीर्घकालीन रोगामुळे यकृताला खराब करतो.
- पित्त नलिका प्रॉब्लेम:- पित्त नलिकांचा प्रॉब्लेम जो कि पित्त गाठी, ट्यूमर किंवा इतर कारणांमुळे होऊ शकतो.
- अल्कोहोलिक फॅटी यकृत:- जेव्हा खूप दिवसापासून अल्कोहोल म्हणजेच दारू प्रमाणाच्या बाहेर पीत असल्यास, यकृत खराब होते.
- नॉन-अल्कोहोलिक फॅटी यकृत रोग:- जेव्हा यकृतामध्ये चरबी जमा होते आणि त्यामुळे यकृतावर सुजाण येते.
रक्त संबंधित कारणे
काही रक्त विकारांमुळे लाल रक्तपेशींच्या विघटनात वाढ होऊ शकते, ज्यामुळे शरीरातील बिलीरुबिनची पातळी वाढते. बिलीरुबिनची पातळी वाढवणाऱ्या रक्त विकारांचे उदाहरण खालील प्रमाणे –
- हेमोलाइटिक एनीमिया:- ही अशी स्थिती आहे, ज्यामध्ये शरीर लाल रक्तपेशी तयार करण्यापेक्षा त्याला लवकर नष्ट करते.
- सिकल सेल एनीमिया:- हे एक अनुवांशिक रक्त विकार आहे, ज्यामध्ये लाल रक्तपेशी विकृत होतात आणि सामान्य पेशींपेक्षा अधिक सहजपणे तुटून जातात.
- थॅलेसेमिया:- याचा हिमोग्लोबिनच्या उत्पादनावर परिणाम होतो.
जीवनशैली घटक कारणे
जीवनशैलीचे घटक देखील शरीरातील पित्ताचे प्रमाण वाढवण्यास कारणीभूत ठरू शकतात. उदाहरण खालील प्रमाणे –
- गतिहीन जीवनशैली:- अपुर्‍या शारीरिक हालचालींमुळे पित्ताचे खडे होण्याचा धोका वाढू शकतो आणि पित्त निर्मिती आणि प्रवाहावर परिणाम होऊ शकतो.
- लठ्ठपणा:- जास्त वजन किंवा लठ्ठपणामुळे पित्ताचे खडे आणि नॉन-अल्कोहोलिक फॅटी यकृत रोग होण्याचा धोका वाढू शकतो, या दोन्हीमुळे पित्त पातळी वाढू शकते.
- आहार:- जास्त चरबीयुक्त आणि कमी फायबरयुक्त आहार घेतल्यास पित्त उत्पादन वाढू शकते. हे पित्ताशयाच्या दगडांना बनवण्यास मदत करू शकतात, जे त्याच्या नलिका अवरोधित करून पातळी वाढवू शकते.
- औषधे:- काही औषधे, जसे की गर्भनिरोधक गोळ्या आणि काही कोलेस्ट्रॉल
बिलीरुबिन कसे कमी करावे?
बिलीरुबिन हा एक प्रकारचा पिगमेंट (रंगद्रव्य) आहे. जो आपल्या शरीरातील रक्तपेशींच्या नाशामुळे तयार होतो. बिलीरुबिनची उच्च पातळी कावीळ आणि इतर आरोग्य समस्यांसाठी जबाबदार असू शकते.
- योग्य आहार :- योग्य आहार बिलीरुबिनची पातळी कमी करण्यास मदत करू शकतो. उच्च प्रथिनेयुक्त पदार्थ कमी खावे आणि फळे, भाज्या, तृणधान्ये इत्यादी निरोगी पदार्थांचे सेवन जास्त करावे.
- हायड्रेटेड ठेवा :- पाण्याच्या कमतरतेमुळे बिलीरुबिनची पातळी वाढू शकते. त्यामुळे अधिकाधिक पाणी प्या आणि शरीराला हायड्रेट ठेवा.
- व्यायाम :- सकाळी उठल्यानंतर व्यायाम करा. नियमित व्यायामामुळे बिलीरुबिनची पातळी कमी होण्यास मदत होते.
- औषधांचे योग्य सेवन :- बिलीरुबिनची पातळी कमी करण्यासाठी, काही औषधांचे सेवन केले जाऊ शकते. परंतु त्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अनिवार्य आहे.
- धूम्रपान आणि मद्यपान करू नका :- दारू, मद्य, तंबाखूचा वापर टाळा. या सर्व उपायांव्यतिरिक्त, तुम्ही बिलीरुबिन कमी करण्यासाठी डॉक्टरांचा नियमित सल्ला घेऊ शकता. डॉक्टर तुमची तपासणी करेल आणि तुम्हाला योग्य उपचारांचा सल्ला देईल.
बिलीरुबिन चाचणी म्हणजे काय?
बिलीरुबिन चाचणीचा वापर एखाद्या व्यक्तीमध्ये असंयुग्मित (unconjugated) आणि संयुग्मित (conjugated) बिलीरुबिनचे प्रमाण मोजण्यासाठी केला जातो. एनीमिया, कावीळ इत्यादीसारख्या अनेक आरोग्य समस्यांचे कारण शोधण्यासाठी हे एक महत्त्वाचे पॅरामीटर आहे.
रुग्णामध्ये बिलीरुबिनची पातळी तपासण्यासाठी रक्त, एमनियोटिक फ्लूइड आणि यूरिन टेस्ट केली जाते. बिलीरुबिनची उच्च पातळी लाल रक्तपेशींचे (RBC) असामान्य बिघाड किंवा यकृताचे अयोग्य कार्य इंडीकेट करतो.
बिलीरुबिन चाचणीची किंमत चाचणीची पद्धत आणि स्थान यावर अवलंबून असते. तुम्ही तुमच्या जवळच्या डॉक्टर किंवा मेडिकल लॅबमधून टेस्ट बुक करू शकता.
बिलीरुबिन सामान्य पातळी किती?
बिलीरुबिनची सामान्य पातळी सुमारे 0.2 – 1.2 mg/dL मधात असते. जेव्हा यकृत (लिव्हर) खराब होते, तेव्हा बिलीरुबिन हे रक्तात गळते आणि यामुळे गंभीर आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात. काहीवेळा, ते लघवीतून बाहेर पडते आणि लघवीचा रंग हा काळा होतो.
बिलीरुबिन चाचणी चे उद्देश
बिलीरुबिन चाचणी करण्याचा मुख्य उद्देश मुलांमध्ये किंवा प्रौढांमधील यकृत आणि पित्त नलिकाशी संबंधित रोगांचे निदान करणे होय.
- पित्त नलिका, यकृत किंवा पित्त मूत्राशय मध्ये ब्लॉकेज शोधणे
- यकृत (लिव्हर) रोग जसे की, हिपॅटायटीस तपासण्यासाठी
- लाल रक्तपेशींच्या तुटण्यामुळे, एनीमिया तपासण्यासाठी
- शरीरातील कोणत्याही औषधाची विषाक्तता ओळखणे
चाचणी कोणी करावी?
तुम्हाला अशक्तपणा, कावीळ, औषधांच्या रिएक्शन आणि सिरोसिस असल्यास तुमचे डॉक्टर तुम्हाला बिलीरुबिन चाचणीसाठी सांगू शकतात. जर तुम्हाला मळमळ, उलट्या, गडद लघवी, थकवा इत्यादी लक्षणे दिसत असतील, तर तुमच्या पातळीत असंतुलन असू शकते.
डायरेक्ट आणि इनडायरेक्ट बिलीरुबिनमधील फरक
डायरेक्ट बिलीरुबिनच्या बदलामुळे डायरेक्ट बिलीरुबिन तयार होतो. इनडायरेक्ट बिलीरुबिनचे कोवेलेंट मॉडिफिकेशन बिलीरुबिनची टॉक्सिसिटी कमी करण्यासाठी आणि त्याची विद्राव्यता (solubility) वाढवण्यासाठी केले जाते.
त्याची विद्राव्यता वाढवून, बिलीरुबिनचे उत्सर्जन खूप सोपे होते. संयुग्मित (unconjugated) किंवा इनडायरेक्ट बिलीरुबिन हे हिमोग्लोबिन ब्रेकडाउनचे इमीडियेट उत्पादन आहे.
हे लिपिड्समध्ये विरघळते आणि लिपोफिलिक म्हणून ओळखले जाते. हे पाण्यात विरघळणारे नाही, त्यामुळे ते हायड्रोफोबिक आहे. हे प्लाज्मा मेंम्बरेन सहजपणे पारण्यासाठी ओळखले जाते
निष्कर्ष
बिलीरुबिनचे उच्च पातळी लाल रक्तपेशींचे असामान्य विघटन (हेमोलिसिस) किंवा यकृताचे अयोग्य कार्य दर्शवते.
असा निष्कर्ष काढण्यात आला की बिलीरुबिन चाचणी करण्यासाठी, रुग्णांना चाचणीपूर्वी अनेक तास उपवास करण्यास सांगितले जाते. त्यांना कठीण व्यायाम न करण्याचा सल्ला दिला जातो, कारण ते सहसा बिलीरुबिनची पातळी वाढवते.
याव्यतिरिक्त, कॅफीन, सॅलिसिलेट्स आणि पेनिसिलिन सारखी औषधे चाचणीपूर्वी घेऊ नये कारण ते बिलीरुबिन पातळी कमी करू शकतात.
📢 महत्वाची सूचना – हे आर्टिकल तुम्हाला बिलीरुबिन म्हणजे काय? (Bilirubin Meaning in Marathi) याबद्दल माहिती देणे असल्याकारणाने बिलीरुबिन चा उपचार करण्याआधी आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घेणे महत्वाचा आहे. इंटरनेट वर अश्या प्रकारचे बरेच आर्टिकल तुम्हाला वाचायला मिळतील, परंतु कुठल्याही आर्टिकल पेक्ष्या डॉक्टरांचा सल्ला हा खूप महत्वाचा असतो. माहिती लेक टीम सुद्धा तुम्हाला डॉक्टरांचाच अभिप्राय घ्यावा असे सुचवेल. धन्यवाद..! 😊
- सागर राऊत
हे वाचलंत का ? –
