कारमन रेषा नक्की काय आहे? – Karman Line
पृथ्वी कोठे संपते आणि अवकाश कोठे सुरू होते. या रहस्याविषयी जाणून घेणे हा अनेक शतकांपासून लोकांच्या कुतूहलाचा विषय ठरलेला आहे.
पृथ्वी आणि अवकाशाच्या सीमेला वैज्ञानिकदृष्ट्या कारमन रेषा (Karman Line) म्हणतात. तसे, ही सीमारेषा नसून स्वतःच एक प्रदेश आहे. FAI, एरोनॉटिक्सची रेकॉर्ड ठेवणारी संस्था, या कारमन रेषेची व्याख्या पृथ्वीचे वातावरण आणि अवकाश यांच्यातील सीमारेषा म्हणून केली आहे.
वातावरणावर जोर नाही..!
पृथ्वीबद्दल स्पष्टीकरण देण्याकरिता, शास्त्रज्ञ पुथ्वीची जमीन सीमा (पृथ्वी क्षेत्र), जल सीमा (समुद्र क्षेत्र) आणि हवेची मर्यादा निश्चित करतात. देशांच्या सीमा जमिनीच्या क्षेत्रफळानुसार विभागल्या जातात. त्याचप्रमाणे वेगवेगळ्या देशांच्या स्वतःच्या सागरी सीमा आहेत. पण हवाई क्षेत्राच्या वरच्या वातावरणावर जोर नाही. वातावरण हे अनेक थरांनी बनलेले असल्याने ते समजून घेण्यासाठी शास्त्रज्ञ संशोधन करत राहतात.
वातावरणाच्या प्रत्येक थराची स्वतःची विशिष्ट वैशिष्ट्ये आहेत. अशा परिस्थितीत आणखी एक प्रश्न मनात येतो? की या वातावरणाची व्याप्ती (किती मोठे व्यापलेले आहे) काय आहे. म्हणजेच, किती उंचीवर जाऊन असे म्हणता येईल की आपण आता पृथ्वीच्या कक्षेतून बाहेर आलो आहोत. खरं तर, आपल्या शास्त्रज्ञांनी ज्या आधारावर या सर्व प्रश्नांची उत्तरे दिली त्याला कारमन रेखा म्हणतात.
नॅशनलगेओग्राफिक मध्ये प्रसिद्ध झालेल्या बातमीनुसार, ही मर्यादा निश्चित करणे अनेक कारणांसाठी महत्त्वाचे असू शकते. अवकाश पर्यटन ही संकल्पना जगात आली आहे. व्हर्जिन गॅलेक्टिक सारख्या कंपन्यांनी मानवाला अंतराळात नेण्याची तयारी केली आहे.
Karman Line in marathi
Image Source – iasgyan.in
नासासारख्या अवकाश संस्थांचे प्रकल्पही पृथ्वीबाहेरील जीवसृष्टीच्या शोधात सुरू आहेत. अशा परिस्थितीत, पृथ्वीची व्याप्ती समजून घेण्यासाठी, आपल्याला प्रथम आपल्या वातावरणाबद्दल समजून घ्यावे लागेल. शास्त्रज्ञांनी आपल्या वातावरणाची अनेक भागात विभागणी केली आहे. यामध्ये पृथ्वीला मानवाच्या राहण्यायोग्य बनवण्यात प्रत्येक थराचा महत्त्वाचा वाटा आहे.
हे नाव कसे मिळाले?
शास्त्रज्ञांव्यतिरिक्त फार कमी लोकांना हे माहित असेल की कारमन रेषा कोठे आहे. ज्याला पृथ्वीची शेवटची सीमा आणि अंतराळाची सुरुवात म्हणतात. जी ओलांडल्यानंतर असे मानले जाते की पृथ्वीच्या बाहेर एक रॉकेट किंवा अंतराळवीर अंतराळात असेल, किव्हा पर्यंत पोहोचले आहे. मानवाने या रेषेला नाव दिले आहे, परंतु तिचा निर्धार नैसर्गिक आहे.
कारमन रेषेला हंगेरियन-अमेरिकन शास्त्रज्ञ थिओडोर वॉन कारमन यांचे नाव देण्यात आले, ज्यांनी 1957 मध्ये पृथ्वी आणि अंतराळ यांच्यातील सीमारेषा परिभाषित करण्याचा प्रयत्न केला.
आम्ही तुम्हाला सांगू इच्छितो की कारमन ने हायपरसॉनिक एअरफ्लो, सुपरसॉनिक स्पीड आणि एरोडायनॅमिक्स या विषयांवरही काम केले आहे, ज्यामध्ये जेट विमानातील नवनवीन शोध आहेत. त्यामुळे आज अवकाश क्षेत्र हे २१व्या शतकातील एक मोठे उद्योग बनले आहे.
- सागर राऊत
🔴 माहिती लेक (MahitiLake) वरील आर्टिकल कॉपी-पेस्ट करून स्वतःच्या वेबसाईटवर टाकण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन केल्याचे आढळल्यास कायदेशीर कॉपीराईट (DMCA) कायद्यानुसार कारवाई करण्यात येईल.
