बडीशेप हि कोणत्याही पदार्थाची चव वाढवण्याचे काम करते. एका जातीची बडीशेप भारतीय जेवणात मसाला म्हणून वापरली जाते. लोणचे बनवण्यासाठी याचा वापर जास्त होतो. तसेच, बडीशेप माऊथ फ्रेशनर म्हणूनही काम करते.
अनेकदा वेटर्स रेस्टॉरंटमध्ये जेवण झाल्यावर बडीशेप खायला देतात. बडीशेपचा वापर घरांमध्येही अनेक प्रकारे केला जातो. बडीशेप केवळ जेवणाची चव वाढवण्याचे काम करत नाही, तर आरोग्यासाठीही खूप फायदेशीर मानली जाते.
बडीशेपमध्ये कॅल्शियम, सोडियम, लोह आणि पोटॅशियमसारखे घटक आढळतात, जे शरीराला अनेक आजारांपासून वाचवण्यास मदत करतात. बडीशेपचा वापर अनेक औषधांमध्येही केला जातो. बडीशेप पचनासाठी, पोटदुखीसाठी, श्वासाची दुर्गंधी दूर करण्यासाठी आणि दृष्टीसाठी फायदेशीर आहे.
एका जातीची बडीशेप वापरून वजन कमी करता येते. बडीशेपमध्ये असे अनेक पोषक घटक आढळतात. जे आरोग्यासाठी खूप महत्वाचे असतात. एवढेच नाही, तर बडीशेपच्या वापराने स्मरणशक्ती वाढवता येते.
badishep benefits in marathi
बडीशेप चा परिचय
तोंड स्वच्छ करण्यासाठी आणि घरगुती औषध म्हणून बडीशेपचा वापर प्राचीन काळापासून केला जातो. त्याची वनस्पती सुमारे एक मीटर उंच आणि एका जातीची बडीशेप (फॉनिक्युलम वल्गेर) भूमध्य समुद्राच्या किनाऱ्यावरील स्थानिक गाजर कुटुंबातील एक फुलांच्या वनस्पती प्रजाती आहे.
हे स्वयंपाकासंबंधी आणि औषधी उपयोगांसह एक अत्यंत सुगंधी आणि चवदार औषधी वनस्पती आहे आणि समान-चविष्ट बडीशेपसह, ऍबसिंथेच्या प्राथमिक घटकांपैकी एक आहे.
बडीशेपचे इतर भाषेतील नाव
- Marathi – बड़ी सेपू, सौंफ
- English – बिटर फेनेल, कॉमन फेनेल, इण्डियन स्वीट फेनेल, फेन्नेल फ्रूट
- Hindi – सौंफ, बड़ी सौंफ
- Sanskrit – छत्रा, शालेय, शालीन, मिश्रेया, मधुरिका, मिसि
- Gujarati – वरीयाली, वलीआरी
- Telugu – सोपु, पेद्दजिलकुर्रा
बडीशेप चे पौष्टिक घटक
| कोलेस्ट्रॉल (Cholesterol) | 0 मिग्रॅ |
| प्रथिने (Protein) | 1 ग्रॅम |
| सोडियम (sodium) | 45 मिग्रॅ |
| कार्बोहायड्रेट (Carbohydrate) | 6 ग्रॅम |
| फायबर (Fiber) | 3 ग्रॅम |
| व्हिटॅमिन-ए (Vitamin-A) | 117 IU |
| व्हिटॅमिन बी 6 (Vitamin-B6) | 0.0 मिग्रॅ |
| व्हिटॅमिन-सी (Vitamin-C) | 10.4 मिग्रॅ |
| कॅल्शियम (Calcium) | 42.6 मिग्रॅ |
| मॅग्नेशियम (Magnesium) | 14.8 मिग्रॅ |
| पोटॅशियम (Potassium) | 360 ग्रॅम |
| सोडियम (Sodium) | 45.2 मिग्रॅ |
| फॉस्फरस (Phosphorus) | 43.5 मिग्रॅ |
| रिबोफ्लेविन (Riboflavin) | 0.0 मिग्रॅ |
| नियासिन (Niacin) | 0.6 मिग्रॅ |
| फोलेट (Folate) | 23.5 एमसीजी |
| व्हिटॅमिन-B12 (Vitamin-B12) | 0.0 एमसीजी |
| लोह (Iron) | 0.6 मिग्रॅ |
| पॅन्टोथेनिक ऍसिड (Pantothenic Acid) | 0.2 मिग्रॅ |
| जस्त (Zinc) | 2.5 मिग्रॅ |
| मॅंगनीज (Manganese) | 0.1 मिग्रॅ |
| तांबे (Copper) | 0.2 मिग्रॅ |
| सेलेनियम (Selenium) | 0.6 एमसीजी |
| थायमिन (Thiamine) | 0.0 मिग्रॅ |
बडीशेपचा उपयोग
बडीशेपचा वापर आरोग्यासाठी कसा करता येईल हे जाणून घेऊया :-
- बडीशेपचा वापर चहा म्हणूनही करता येतो. बडीशेपचा चहा प्यायल्याने लठ्ठपणा कमी करता येतो.
- पचनशक्ती वाढवण्यासाठी जेवणानंतरही बडीशेप खाऊ शकता. केवळ पचनच नाही, तर बडीशेप रक्तही शुद्ध करू शकते.
- बडीशेप ही माऊथ फ्रेशनर म्हणूनही वापरू शकता. तसेच, यामुळे श्वासाच्या दुर्गंधीपासून सुटका मिळू शकते.
- भाजलेली बडीशेप साखरेसोबत खाल्ल्यास, खोकल्यापासून आराम मिळतो आणि आवाजातील गोडवा वाढतो.
Fennel seeds in marathi
बडीशेप खाण्याचे फायदे
1) उच्च रक्तदाब कमी करतो
उच्च रक्तदाबाची समस्या असलेल्या लोकांसाठी बडीशेप एक फायदेशीर घरगुती उपाय देखील बनू शकते. बडीशेपमध्ये पोटॅशियम, कॅल्शियम आणि मॅग्नेशियमसह अनेक आवश्यक घटक आढळतात, जे वाढलेले रक्तदाब कमी करण्यास मदत करतात.
2) सूज कमी करतो
बडीशेपमध्ये कोलीन नावाचे एक अतिशय महत्वाचे पोषक तत्व असते, जे बर्याच काळापासून होत असलेली सूज आणि लालसरपणा कमी करण्यास मदत करते. ज्यांना त्वचा किंवा सांध्यांमध्ये जळजळ होण्याची समस्या आहे. त्यांच्यासाठी बडीशेप खाणे खूप फायदेशीर ठरू शकते.
3) हाडे मजबूत करतो
बडीशेपमध्ये असलेले जीवनसत्त्वे आणि खनिजे हाडे तयार करण्यास आणि त्यांना ताकद देण्यास मदत करतात. बडीशेपमध्ये असलेले पोटॅशियम हाडांच्या संरचनेचे काम करते. हाडांमध्ये असलेल्या व्हिटॅमिन के मुळे हाडे तुटण्याचा धोका कमी होतो.
4) पचन क्रिया सुधारतो
बडीशेप मध्ये आढळणारे विशेष फायबर बद्धकोष्ठता सारख्या समस्या कमी करते, जे पचनसंस्थेला सामान्यपणे कार्य करण्यास मदत करते. बडीशेपमध्ये व्हिटॅमिन बी 6 देखील आढळते, जे कार्बोहायड्रेट्सचे ग्लुकोजमध्ये आणि प्रथिने अमीनो ऍसिडमध्ये मोडून शरीराला ऊर्जा आणि शक्ती प्रदान करते.
5) डोळ्यांच्या संबंधित आजार कमी करतो
डोळ्यांशी संबंधित छोट्या-छोट्या समस्यांपासून सुटका मिळवण्यासाठी, बडीशेप एक प्रभावी उपाय ठरू शकते. डोळ्यात जळजळ होणे, खाज येणे, असं काही होत असल्यास, बडीशेपची वाफ डोळ्यांवर घेतल्याने यावर आराम मिळतो.
एवढेच नाही, तर एका सुती कापडात बडीशेपला गुंडाळून हलके गरम करून डोळे बेक करू शकता. बडीशेपमध्ये व्हिटॅमिन-ए आणि व्हिटॅमिन-सी आढळते. व्हिटॅमिन-ए व व्हिटॅमिन-सी दृष्टी सुधारण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
6) वजन कमी करतो
बडीशेप मध्ये फायबर मुबलक प्रमाणात आढळते. त्यामुळे बडीशेप हि वाढत्या वजनावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी फायदेशीर ठरते. तसेच शरीरात साठलेली अतिरिक्त चरबी कमी करण्यास देखील उपयुक्त ठरते. एका कोरियन संशोधनानुसार, नियमितपणे एक कप बडीशेपचा चहा प्यायल्याने वजन कमी करता येते. तसेच बडीशेप खाल्ल्याने कॅलरीज लवकर बर्न होतात.
7) केसांच्या समस्या कमी करतो
बडीशेपमध्ये असलेले अँटीऑक्सिडंट आणि अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म केसांच्या अनेक समस्यांपासून मुक्त होण्यास मदत करतात. केसांमध्ये कोंडा होणे, टाळूला खाज सुटणे, केस गळणे यासारख्या समस्यांवर बडीशेप एक प्रभावी उपाय आहे.
या समस्या दूर करण्यासाठी हा उपाय करून बघा,
- सर्व प्रथम तीन चमचे बडीशेप पावडर दोन कप पाण्यात मिसळून १५ मिनिटे ठेवा, त्यानंतर केस शॅम्पूने चांगले, धुऊन हे मिश्रण केसांना लावा.
8) त्वचा उजळ होण्यास मदत करतो
बडीशेपमध्ये प्रतिजैविक आणि अँटी-एलर्जिक गुणधर्म असतात. जे त्वचेचे सौंदर्य टिकवून ठेवण्यासाठी फायदेशीर ठरतात. बडीशेप ची वाफ घेतल्याने चेहऱ्याची त्वचा चमकदार ठेवण्यास मदत होते. असा फायदा घेण्यासाठी, एका लिटर उकळत्या पाण्यात एक चमचा बडीशेप टाका आणि नंतर थंड ठिकाणी वाफ घ्या. आठवड्यातून दोनदा असे केल्याने चेहऱ्याची चमक वाढू शकते.
9) मॉर्निंग सिकनेस पासून सुटका मिळते
गरोदरपणात महिलांनी बडीशेप खाल्ल्यास मॉर्निंग सिकनेस पासून आराम मिळते. हे लक्षात ठेवा की उलट्या होणे, तसेच मळमळ होणे ही मॉर्निंग सिकनेसची लक्षणे आहे. अशी लक्षणे गरोदरपणाच्या चौथ्या आठवड्यापासून दिसू लागतात. बडीशेपचा चहा किंवा बडीशेप चघळल्याने महिलांना अशा लक्षणांपासून आराम मिळतो. बडीशेपच्या सेवनाने पोटातील गॅस आणि इतर समस्यांमध्येही आराम मिळतो.
10) चांगल्या झोपेसाठी फायदेशीर ठरतो
रात्रीची झोप चांगली येत नसेल, तर बडीशेपचे सेवन करावे. बडीशेपमध्ये मॅग्नेशियम हा रासायनिक घटक आढळतो आणि मॅग्नेशियम हा चांगली झोप येण्यासाठी आणि झोप वाढवण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते.
11) कफ पासून आराम मिळतो
कफाच्या समस्या ह्या हिवाळ्यात जास्त प्रमाणात आढळून येतात, त्यामुळे कफाचा अनेकांना त्रास होतो. या दरम्यान लहान मुलांनामध्ये कफाचा जास्त त्रास असतो. त्यामुळे संपूर्ण कुटुंब अस्वस्थ होते. बडीशेपमध्ये अँटीबॅक्टेरियल गुणधर्म आढळतात.
12) मधुमेहा पासून संरक्षण करतो
एका संशोधनानुसार, बडीशेपमध्ये आढळणारे तेल मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी फायदेशीर ठरू शकते. बडीशेप खाल्ल्याने रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी होते, तसेच मधुमेहाचा धोका कमी होतो. यामध्ये असलेले अँटी-ऑक्सिडंट्स चांगल्या कोलेस्ट्रॉलची पातळीही कमी करू शकतात.
13) कॅंडिडा (candida) पासून संरक्षण करतो
कॅंडिडा हा एक प्रकारचा बुरशी आहे. जो शरीराच्या इतर भागांमध्ये जसे की नाक, कान आणि तोंडात आढळतो. कॅंडिडा जीवघेणे नसला, तरी त्याची काळजी न घेतल्यास ते वाढून, इतर अनेक समस्या वाढवू शकतात. बडीशेप मधील अँटिऑक्सिडंट गुणधर्म कॅंडिडापासून संरक्षण करू शकतात.
14) मासिक पाळीच्या समस्यांपासून आराम मिळतो
मासिक पाळी सुरू होण्यापूर्वी, बहुतेक स्त्रियांना पोटदुखी सह विविध समस्या असतात. मासिक पाळीच्या अशा समस्यांपासून सुटका मिळवण्यासाठी बडीशेप हि काही प्रमाणात उपयुक्त ठरू शकते. बडीशेप खाल्ल्याने महिलांच्या स्तनांचा आकारही वाढू शकतो, असे मानले जाते.
15) यकृत निरोगी ठेवण्यास मदत करतो
लिव्हरच्या समस्यांपासून सुटका मिळवण्यासाठी बडीशेपचे सेवन केले जाऊ शकते. बडीशेपमध्ये अँटिऑक्सिडंट्स तसेच, अनेक खनिजे आढळतात. हे खनिजे यकृत निरोगी ठेवण्यास मदत करतात. तसेच बडीशेपमध्ये सेलेनियमचे प्रमाण देखील आढळते, ज्यामुळे यकृताची क्षमता वाढते आणि शरीरातील हानिकारक घटक काढून टाकण्यास मदत होते.
बडीशेप पासून होणारे नुकसान
प्रत्येक नाण्याला दोन बाजू असतात. त्याचप्रमाणे बडीशेपचे अनेक फायदे असतील तर त्याचे अतिसेवन किंवा चुकीच्या वापराने नुकसान देखील होऊ शकते. बडीशेपमध्ये अनेक पौष्टिक गुणधर्म आहेत, जी अनेक समस्यांवर मात करण्यास मदत करते.
पण ज्या गोष्टी फायदेशीर आहेत, त्या तुमच्या आरोग्याला हानी पोहोचवू शकतात. अशाच प्रकारे जास्त प्रमाणात बडीशेप खाणे तुमच्या आरोग्यासाठी हानिकारक ठरू शकते, त्यामुळे बडीशेप मर्यादित प्रमाणात खावी.
चला तर मग जाणून घेऊया एका जातीची बडीशेप जास्त प्रमाणात खाल्ल्याने होणाऱ्या हानीबद्दल
1) पोटाचा त्रास होऊ शकतो
बडीशेप जास्त प्रमाणात खाल्ल्याने पोटाचा त्रास होऊ शकतो. तसेच पोटाशी संबंधित अनेक समस्या उद्भवू शकतात, त्यामुळे बडीशेप ही मर्यादित प्रमाणात खावी.
2) ऍलर्जी होऊ शकते
बडीशेप जास्त प्रमाणात खाल्ल्याने ऍलर्जी चा त्रास होऊ शकतो. त्यामुळे जर तुम्ही रोज कोणतीही औषधे घेत असाल, तर बडीशेप जास्त प्रमाणात खाणे टाळा. अन्यथा ते तुमच्या आरोग्याला हानी पोहोचवू शकते.
3) त्वचेच्या समस्या निर्माण होऊ शकतात
बडीशेप जास्त प्रमाणात खाल्ल्याने त्वचेच्या समस्या निर्माण होऊ शकतात. कारण बडीशेप जास्त प्रमाणात खाल्ल्याने संवेदनशीलता वाढते आणि त्यामुळे उन्हात बाहेर पडणे कठीण होते. बडीशेप ही कमी प्रमाणात खावी, नाहीतर ते आपल्या त्वचेला फायदा होण्याऐवजी नुकसान करू शकते.
4) बाळासाठी हानिकारक
स्तनदा मातांमध्ये बडीशेप खाल्ल्याने दूध वाढू शकते. स्तनपान करणाऱ्या महिलांनी बडीशेप जास्त प्रमाणात खाऊ नये.
कारण बडीशेप जास्त प्रमाणात खाल्ल्याने बाळाच्या आरोग्यावर परिणाम होऊ शकतो.
5) शिंका येणे
बडीशेप आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर मानली जाते, परंतु ज्यांना शिंका सारख्या ऍलर्जीचा त्रास असेल, त्यांनी बडीशेपचे सेवन करू नये. बडीशेप जास्त प्रमाणात खाल्ल्याने शिंका येतात. तसेच, पोटदुखी यांसारख्या समस्या निर्माण होऊ शकतात.
- मोहिनी सदाफळे (राऊत)
🔴 माहिती लेक (MahitiLake) वरील आर्टिकल कॉपी-पेस्ट करून स्वतःच्या वेबसाईटवर टाकण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन केल्याचे आढळल्यास कायदेशीर कॉपीराईट (DMCA) कायद्यानुसार कारवाई करण्यात येईल.
हे वाचलंत का? –
